Metoda Dobrego Startu

Zdolność koncentracji i słuchania jest niezbędnym warunkiem każdego procesu uczenia się. Rozwój tych umiejętności jest pierwszym krokiem na drodze do rozwoju społecznego i twórczego. Gry i zabawy z piosenką rozwijają wyobraźnię i możliwości twórcze, uczą bycia w grupie oraz integrują grupę. Rozwijają także zdolność ekspresji i improwizacji. Wprowadzają w relaks. Zalecane są na każdym etapie edukacji zarówno przedszkolnej jak i szkolnej. W tym celu dr hab. Marta Bogdanowicz opracowała "Metody Dobrego Startu".
Pierwowzorem Metody Dobrego Startu była francuska metoda Bon Depart (czyli dobry odjazd, start). W pierwszej wersji miała służyć rehabilitacji osób z nabytymi zaburzeniami ruchowymi. Następnie została przystosowana do pracy z dziećmi jako etap wstępny nauki czytania i pisania. W Polsce Metoda Dobrego Startu adaptowana została przez panią dr hab. Martę Bogdanowicz, prof. Uniwersytetu Gdańskiego w latach 60-tych. Obecnie istnieje wiele jej kolejnych modyfikacji.

Metoda składa się z dwóch części:

1. piosenki do wzorów graficznych - "Piosenki do rysowania" - zestaw ćwiczeń dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, jak i dzieci opóźnionych w rozwoju,

2. piosenki na literki tzw. ,,Alfabet piosenek". "Piosenki na literki" służą w pracy nad alfabetem, pomagają w opanowywaniu zestawu 22 liter.

Metoda Dobrego Startu ma szerokie zastosowanie w rehabilitacji i profilaktyce niepowodzeń szkolnych. Bardzo chętnie pracują nią nauczyciele w przedszkolach. Wybór właściwej części Metody Dobrego Startu do pracy z grupą uwarunkowany jest od wieku i zaburzeń w rozwoju psychoruchowym. Zestawy ćwiczeń przeznaczony są również dla dzieci zdrowych, dobrze rozwiniętych. Usprawniają funkcje psychomotoryczne, wzrokowe, słuchowe, ruchowe. Utrwalają lateralizację i orientację w schemacie ciała i przestrzeni. Zajęcia konstrukcja scenariusza odbiegają od typowych zajęć, dlatego są bardziej atrakcyjne dla dzieci. Wymagają jednak od nauczyciela dobrej znajomości grupy i bogatego warsztatu pracy.
Każdemu dziecku biorącemu udział w zajęciach potrzebny jest zestaw pomocy:

a) do ćwiczeń ruchowo - słuchowych

1. wałeczek (najlepiej z jednobarwnego, ciemnego materiału) wypełniony piaskiem lub trocinami, o wymiarach 30 x 10 cm;

2. 4 woreczki (w różnych kolorach, lecz jednobarwne) wypełnione piaskiem, trocinami lub grochem, o wymiarach 10 x 10 cm;

b) do ćwiczeń ruchowo - słuchowo - wzrokowych:

1. tacka prostokątna o powierzchni formatu A 4 pokryta warstwą kaszy manny lub piasku;

2. arkusz papieru pakowego lub płytka gumolitu formatu A 2;

3. kartka z bloku rysunkowego formatu A 4;

4. kawałek kolorowej kredy, węgla rysunkowego lub kredka woskowa;

5. okrągły, gruby (około 1 cm) pędzel;

6. farby plakatowe, rozmieszczone w miseczkach;

7. dla starszych dzieci zeszyt czysty lub w linie;

8. ołówek, mazak lub długopis.

Sala: Stoliki ustawione tak, by dzieci mogły siedzieć obok siebie lub jedno za drugim (nie naprzeciwko siebie!). W sali powinno być dużo przestrzeni.
Liczebność może być większa, jeśli MDS stosujemy w celu przygotowania do nauki czytania i pisania dzieci bez zaburzeń rozwoju psychomotorycznego. W przedszkolu ćwiczenia prowadzone są z grupą 15 dzieci; w szkole ćwiczenia mogą obejmować całą klasę.
Dzieci o zaburzonym rozwoju - 7-8 uczestników.
Czas trwania zajęć zajęć - W przedszkolu: zwykle 1x tydzień i trwają 20 minut z grupą 5-latków, a z grupą 6-latków 30 minut. Powtórnie w formie zajęć utrwalających powinno się je prowadzić w grupie korekcyjnej z dziećmi przejawiającymi trudności.
Stosowanie MDS wymaga elastyczności, twórczego myślenia i działania. MDS nie znosi rutyny i sztywnego korzystania ze schematów. Poziom zajęć zależy od osoby prowadzącej, od jej inwencji twórczej, umiejętności rozwijania programu zajęć i doświadczenia wraz z dziećmi oraz znajomości ich realnych możliwości i potrzeb.
Dzieci z pomocą nauczyciela kreślą wzór graficzny w rytm śpiewanej piosenki. Następnie wzór reprodukowany jest różnymi technikami i to sprawia, że zajęcia są atrakcyjne i mają przebieg dynamiczny. Szczególnie lubiane są zajęcia, którym towarzyszy zabawa przy muzyce. Dzieci w tej formie odreagowują napięcia, stres i nastawiają się pozytywnie do dalszej pracy.
Pozytywna motywacja do pracy jest istotna w przypadku dzieci, które potrzebują dużego wkładu czasu i wysiłku w opanowaniu zadań edukacyjnych. Alfabet piosenek czyli zestaw 22 drukowanych liter i dobranych do nich piosenek przeznaczony jest dla dzieci, które mają problemy z zapamiętaniem i reprodukcją liter, techniką czytania i utrzymywaniem się w liniaturze . Metoda Dobrego Startu jest tą, która rozwija, usprawnia i kształci wszechstronnie. Dziecko łącząc różne rodzaje aktywności śpiewa, dotyka, słucha, rysuje, pisze, wykonuje ćwiczenia relaksacyjne i ruchowe. W wyniku tego następuje integracja wzrokowo - słuchowo - dotykowo - ruchowa. Jest to niezbędne do prawidłowego opanowania umiejętności czytania i pisania.
Ogólne założenia Metody Dobrego Startu:

1. wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie

2. rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki

Struktura zajęć prowadzonych tą metodą musi się zmieniać biorąc pod uwagę specjalne potrzeby edukacyjne, możliwości i ograniczenia dzieci.
W metodzie dobrego startu można wyodrębnić trzy podstawowe rodzaje ćwiczeń:

1. ćwiczenia ruchowe,

2. ruchowo-słuchowe,

3. ruchowo - słuchowo-wzrokowe.

Ze względu na organizacje zajęć wyróżniamy zajęcia:

• wprowadzające;

• właściwe;

• zakończenie zajęć.

I. Zajęcia wprowadzające

• Ćwiczenia orient-porządkowe: marsz, różne sposoby powitania np. przez podanie rąk, salutowanie, powitanie paluszków;

• Następnie organizuje się zajęcia wprowadzające, które polegają na słuchaniu przez dzieci piosenki odtwarzanej z magnetofonu lub wykonywanej przez nauczycielkę;

• Rozmowa nt. piosenki, jej treści.
  W czasie różnych rozważań dziecko musi analizować, syntetyzować, porównywać, uogólniać i abstrahować cechy przedmiotów. W ten sposób kształcimy jego procesy myślowe.
  Słuchając odpowiedzi zwracamy uwagę na sposób wypowiadania się dzieci, na poprawność wymowy, korygujemy dostrzeżone błędy. Rozmowa z dziećmi stwarza też okazję do ćwiczenia słuchu fonematycznego (np. piosenka "Jedzie pociąg z daleka") - co powiedziały dzieci, co powiedział konduktor - wyodrębniają wyrazy w zdaniu.

• Musimy przestrzegać zasady - przechodzenia od zadań łatwiejszych do trudniejszych. W pierwszym okresie wyodrębniamy więc zdania z piosenki, później wyodrębnianie ze zdań pojedynczych wyrazów, sylab, głosek (samogłoski, spółgłoski), w nagłosie, wygłosie, śródgłosie. W ćwiczeniach nawiązujemy do zajęć kształcących słuch fonematyczny. 

II. Zajęcia właściwe

• Ćwiczenia ruchowe stanowią pierwszy etap właściwych ćwiczeń w każdym z zajęć. Ćwiczenia te to zabawa, która ma charakter usprawniający i relaksacyjny.
  W czasie tych ćwiczeń zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (tzw. (motoryka duża), a następnie prowadzimy usprawnienia ruchów rąk (motoryka mała).
  Przechodzimy od ćwiczeń ruchów globalnych do precyzyjnych (cała kończyna, dłoń, palce). Najpierw wykonujemy ćwiczenia jedną kończyną a następnie obiema rękami co kształci koordynację ruchów kończyn. Stosujemy też ruchy szybkie i powolne.

Ćwiczenia ruchowe:

• usprawniają czynności analizatora kinestetyczno-ruchowego;

• kształcą motorykę;

• rozwijają orientację w schemacie ciała i przestrzeni.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowe.
To rytmiczne ćwiczenia pięści, dłoni, palców na wałeczkach z piaskiem. Ćw. ruchowe rąk na wałeczkach wykonywane są w rytm piosenki, stanowiącej podkład muzyczny do wzoru graficznego, przewidzianego w trzecim etapie ćwiczeń. Ćwiczenia te kształcą precyzję ruchów rąk i ich koordynację. Usprawniają więc funkcjonowanie analizatora kinestetyczno-ruchowego. Ze względu na udział elementu muzycznego i rytmicznego rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu, aktywizują czynność analizatora słuchowego.
Ćwiczenia ruchowo –słuchowo -wzrokowe.
Ćwiczenia te występują podczas każdych kolejnych zajęć. Podstawę ćwiczeń stanowią wzory graficzne. Polegają one na odtwarzaniu ruchem wzorów graficznych (element wzrokowy, element ruchowy), w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy).
Etapy ćwiczeń ruchowo- słuchowo- wzrokowych:

1. Próba samodzielnego odtworzenia ruchem rytmu piosenki.

2. Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja.

3. Utrwalenie wzoru - wodzenie palcem po wzorze.

4. Odtworzenie wzoru różnymi technikami: w powietrzu, na podłodze, na powierzchni stołu, na kartce papieru ołówkiem, pędzlem itp.

III. Zakończenie zajęć - to podsumowanie zadań, ocena.
Zasady prowadzenia ćwiczeń:

• Zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (tzw. motoryka duża)

• Następnie prowadzimy usprawnienia ruchów rąk ( motoryka mała)

• Przechodzimy od ćwiczeń ruchów globalnych do precyzyjnych (cała kończyna, dłoń, palce)

• Najpierw wykonujemy ćwiczenia jedną kończyną, następnie podnosimy stopień trudności zadania i wykonujemy je obiema rękami, co kształci koordynację ruchów kończyn. Zaczynamy od ćwiczenia ruchów jednoczesnych, by następnie przejść do trudniejszego ćwiczenia ruchów wykonywanych obiema kończynami na przemian. Stosujemy też ruchy szybkie i powolne

Zastosowanie programu "Piosenki do rysowania" w przedszkolu:
Ze względu na wiek ćwiczenia te są przydatne dla dzieci:

1. od 4 roku życia o prawidłowym rozwoju

2. rozwijających się nieharmonijne tzn. dzieci ryzyka dysleksji

3. starszych dzieci z poważniejszymi zaburzeniami rozwoju

Ze względu na formę prowadzenia zajęć ćwiczenia mogą być realizowane:

1. indywidualnie z dzieckiem

2. z całą grupą dzieci

"Piosenki do rysowania" oraz "Piosenki na literki" mogą być stosowane również w domu, podczas zabawy z samym dzieckiem lub wspólnie z jego rodzeństwem. Rodzice powinni powtarzać wszystkie ćwiczenia w domu.

"PIOSENKI DO RYSOWANIA"
Materiał graficzny zawiera 25 prostych wzorów graficznych uporządkowanych wg stopnia trudności. Początek stanowią kropki, przecinki, potem pojawiają się linie pionowe, poziome i faliste. Dalej znajdują się linie pionowe i poziome o zróżnicowanej długości, odmiennie ułożone w przestrzeni oraz linie ukośne i łamane. Następnie znajdują się linie krzyżujące się i linie krzywe tworzące figury geometryczne: spiralę, koło, elipsę oraz połączenia linii i koła. Zestaw wzorów kończą wielokąty: kwadrat, prostokąt, trójkąt.

Tabela 2. Zestaw wzorów dla dzieci 5- letnich.

 Strzałki oznaczają kierunek ruchu, litery - kolejność ruchów